Dobre wieści płyną z rynku rozwiązań cyrkularnych – startup Swapp! uruchamia kolejne stacje refillingowe. Swapp! jest startupem, który chce wyeliminować konieczność stosowania opakowań jednorazowych do środków czystości i kosmetyków płynnych. Trzy stacje staną w Warszawie (Supermarket Carrefour w Galerii Mokotów, sklep Super Pharm w Galerii Targówek, Hipermarket Auchan w Piasecznie), a jedna w Krakowie (sklep SuperPharm w Galerii Kazimierz). Jest to efekt prac R&D zrealizowanych dzięki inwestycji funduszu Speed Up Venture Capital Group. W ramach prac powstał nowy Refillomat 2.0 (o pierwszej wersji pisałem tutaj) o znacząco rozszerzonej funkcjonalności. Z zespołem Swapp! współpracuję od dłuższego czasu – ze swojej strony czuwam nad projektem od strony naukowej, a także byłem odpowiedzialny za dobór materiału na opakowanie wielorazowe wraz z oceną śladu węglowego opakowania.
Refillomat 2.0
Zrealizowane prace R&D pozwoliły na znaczący rozwój działania stacji refillingowej. Najważniejszym efektem, który udało się osiągnąć była redukcja czasu nalewania kosmetyków i środków czystości o ponad 50%. Nie byłoby to możliwe bez przeprowadzenia badań właściwości reologicznych oraz pieniących kosmetyków i optymalizacji konstrukcji dyszy do nalewania. Kolejnym dużym sukcesem było zaprojektowanie przestrzeni dyspensera umożliwiającej nalewanie kosmetyków do pojemników o różnej wielkości, zarówno dedykowanych jak i przyniesionych przez klientów. Udało się również zwiększyć liczbę dostępnych produktów z 4 do 8 – aktualnie przestrzeń magazynowa wynosi ponad 150 litrów.
Zakres oceny opakowania
W analizie zostały uwzględnione następujące materiały: aluminium, stal, szkło, HDPE, rHDPE oraz PET. Do oceny opakowania wykorzystano ocenę wielokryterialną – głównymi kryteriami oceny była formowalność materiału, aspekty użytkowe, ślad węglowy, przydatność do recyklingu oraz cena – przy formowalności materiału oraz aspektach użytkowych uwzględniono również szereg podkryteriów. Każdemu z kryteriów (oraz podkryteriów) wyznaczono wagę metodą porównawczą, które wykorzystano następnie do obliczenia oceny końcowej. Materiały były oceniane w poszczególnych kryteriach w zakresie 1-10, po czym poszczególne wyniki zostały pomnożone przez odpowiednie wagi (suma wag była równa 1) uzyskując końcowy wynik.
Obliczenia śladu węglowego – założenia
Obliczenia śladu węglowego zostały przeprowadzone w oparciu o normę PN-EN ISO 14067 i zaprojektowany strumień przepływu surowca, który przedstawiono poniżej. Należy zaznaczyć, że obliczenia zakładały w pełni wdrożony system dystrybucji i wyniki zostały uzyskane dla sytuacji modelowej, do której zespół Swapp! dąży. Wyniki te zostaną zaktualizowane wraz z dalszym rozwojem projektu.
W obliczeniach śladu węglowego założono cały cykl życia opakowania wielorazowego, od pozyskania surowca do utylizacji (tzw. od kołyski do grobu, ang. cradle-to-grave). Jednostką funkcjonalną było opakowanie umożliwiające transport produktu o objętości 1 litra, przy czym w tym artykule ustaliśmy, że opiszę wyniki dla opakowania o objętości 0,5 l. Obliczenia uwzględniały również okresową ocenę stanu butelki oraz jej mycie celem zapewnienia bezpieczeństwa opakowania. Obliczenia zostały przeprowadzone dla 5 różnych objętosci opakowań (0,5 l, 0,75 l, 1 l, 1,5 l oraz 2 l), a ich masa została dobrana w oparciu o opakowania dostępne w sprzedaży dla poszczególnych rodzajów materiałów. Założono, że opakowania były wykonane z surowców pierwotnych (z wyjątkiem rHDPE) – wpływ tego założenia został wyjaśniony przy omówieniu wyników. W obliczeniach założono zamknięty obieg surowca, gdyż każda z butelek będzie identyfikowalna poprzez zastosowanie systemu kodów QR.
Obliczenia przeprowadzono dla 3 wariantów sieci logistycznej (różne rozmieszczenie punktów dystrybucji/mycia/recyklingu, dla określonej liczby punktów, z których będą odbierane butelki w mieście) oraz dla 10 różnych samochodów dostawczych (kryterium ograniczającym była objętość możliwa do przetransportowania). Czynniki te nie wpłynęły na wynik danego materiału, a jedynie na ślad węglowy opakowania w całym cyklu życia, co przekłada się liczbę użyć, po których zastosowanie opakowania wielorazowego zamiast jednorazowego przyniesie korzyść środowiskową. W niniejszym artykule zostanie przedstawione obliczenia dla niekorzystnej sytuacji, gdzie opakowanie bedzie transportowane do myjni położonej w odległości 500 km co 18 miesięcy.
W obliczeniach śladu węglowego nie uwzględniono śladu węglowego mycia opakowania ze strony konsumentów ze względu na mały ślad węglowy procesu mycia zimną wodą (stosowna informacja będzie przekazywana użytkownikom). Nie uwzględniono transportowania opakowania do sklepu w celu ponownego napełnienia, gdyż założono, że klient będzie podróżować do sklepu w celu zakupu większej liczby produktów i alokowanie śladu węglowego z perspektywy masy da marginalny wpływ. W obliczeniach nie uwzględniono aparatu do nalewania, ponieważ w innym przypadku należałoby uwzględnić ślad węglowy linii do nalewania do opakowań jednorazowych. Z drugiej strony nie było to możliwe, gdyż nowa wersja Refillomatu była w trakcie projektowania, a obliczenia z uwzględnieniem automatu zostaną przeprowadzone w niedalekiej przyszłości.
Założeń poczynionych w niniejszym projekcie było zdecydowanie więcej, postarałem się przybliżyć te najważniejsze. Jeżeli ktoś byłby zainteresowany pełnymi wynikami, polecam kontakt z Zespołem Swapp!
Obliczenia śladu węglowego – wyniki
Wyniki dla wybranego zestawu założeń przedstawiono na poniższym wykresie. W przypadku stali i aluminium wykorzystanie recyklatu może ograniczyć ślad węglowy surowca o kilkadziesiąt procent, w przypadku szkła wykorzystanie recyklatu może zredukować ślad węglowy surowca o kilkanaście procent (uwzględniając aktualne poziomy recyklingu dla surowców w Europie).
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń stwierdzono, że główny udział w śladzie węglowym (pomimo transportowania pustych opakowań do mycia, nawet na większych odległościach rzędu kilkuset km) będzie miało wytworzenie opakowania (za wyjątkiem butelki PET). Jeżeli odniesiemy to do śladu węglowego opakowania jednorazowego, to w przypadku opakowań z tworzyw sztucznych, to wystarczy zaledwie dwu-trzykrotne użycie, żeby ślad węglowy opakowania wielorazowego wyszedł lepiej niż dla opakowania jednorazowego. W przypadku opakowań z pozostałych materiałów wystarczy zaledwie dwukrotne użycie, żeby było to bardziej korzystne z perspektywy śladu węglowego niż użycie opakowania jednorazowego z tego samego materiału. Z drugiej strony jeżeli opakowanie z HDPE mielibyśmy zastąpić opakowaniem szklanym o tej samej objętości, to należałoby wykorzystać takie opakowanie wielorazowe przynajmniej 4 razy. Dla stali i aluminium byłoby to odpowiednio 7 i 9 razy (chyba, że uwzględnimy recyklat, to wtedy wypadnie to nieco lepiej).
Należy jednak pamiętać, że są to wyliczenia dla konkretnych założeń (i butelki o określonej objętości) – zmiana jednego z kilkudziesięciu założeń może wyraźnie wpłynąć na wynik i różnice między poszczególnymi materiałami. Co do zasady, wyniki śladu węglowego dla poszczególnych materiałów będą uporządkowane w tej samej kolejności, różnić się będą jedynie wartościami.
Ocena opakowania
Korzystając z metody porównawczej ustalono wagi poszczególnych kryteriów oceny. Kryteria zostały uporządkowane od najważniejszego do najmniej ważnego: Ślad węglowy, podatność na recykling, aspekty użytkowe, formowalność materiału, cena materiału. Najlepsze (zbliżone) oceny otrzymał HDPE oraz PET, potem kolejno rHDPE, szkło, stal (stosunkowo nieduże różnice między tymi trzema surowcami) i aluminium (różnice w ocenie były znaczne dla tego materiału). Finalnie zespół zdecydował się na wybranie tworzywa HDPE na opakowanie wielorazowe.
Podsumowanie
Startup jest cały czas w fazie rozwojowej. Swapp! aktualnie prowadzi proces pozyskania inwestora, które zapewniłby rozwój i skalowanie projektu. Budowa sieci refillomatów, zapewniająca szybki dostęp do urządzenia dla większej liczby użytkowników, będzie kolejnym kamieniem milowym projektu i pozwoli na zebranie większej ilości danych i analizy, która pozwoli na dokładniejszą ocenę środowiskową całego rozwiązania. Twórcy start-upu deklarują i potwierdzają to swoimi działaniami, że każdy element systemu jest omawiamy w kontekście cyrkularności i zrównoważonego rozwoju.
