Opakowania elastyczne (zwane również opakowaniami giętkimi) to rodzaj opakowań wykonanych z elastycznych materiałów, takich jak folie, laminaty lub papier, które można łatwo kształtować, zginać lub składać. Oferują one wiele zalet w porównaniu ze sztywnymi formatami opakowań, co czyni je popularnym wyborem w różnych branżach. Opakowania elastyczne są powszechnie stosowane do pakowania szerokiej gamy produktów, w tym żywności i napojów, farmaceutyków, artykułów higieny osobistej, karmy dla zwierząt domowych i innych.
W niniejszym materiale pochylę się nad opakowaniami z tworzyw sztucznych. Materiał został przygotowany we współpracy ze Związkiem Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK.
Wprowadzenie
Na początku trochę teorii. Ze względu na łatwość formowania tworzyw sztucznych powstało wiele rodzajów opakowań elastycznych, które chciałbym przedstawić poniżej:
- Woreczki i saszetki (ang. Pouch) – to jedna z najpopularniejszych form opakowań elastycznych. Są one zazwyczaj wykonane z kombinacji folii z tworzywa sztucznego, folii aluminiowej lub materiałów laminowanych. Woreczki występują w różnych typach, takich jak woreczki stojące, woreczki płaskie i woreczki zamykane. Są szeroko stosowane do pakowania przekąsek, płynów (mydła w płynie w opakowaniach typu refill, tubki dla dzieci), przypraw, produktów sypkich (orzechy), produktów w proszku (sól kuchenna).
- Worki (ang. Bag) – są używane do pakowania różnych produktów, w tym produktów suchych, mrożonek, karmy dla zwierząt domowych, surowców ogrodniczych i innych. Mogą być wykonane z folii jednowarstwowych lub wielowarstwowych (aby zapewnić pożądane właściwości barierowe).
- Owijki (ang. wrap) – są stosowane do owijania pojedynczych przedmiotów lub produktów. Są one powszechnie stosowane do pakowania wyrobów cukierniczych, cukierków i gum do żucia. Owijki mogą być wykonane z przezroczystych lub zadrukowanych folii, zapewniając widoczność produktu i możliwości brandingu.
- Folie i laminaty – są stosowane jako podstawowe materiały opakowaniowe lub jako komponenty w innych rodzajach opakowań elastycznych. Są dostępne folie o różnej strukturze (jednowarstwowe, wielowarstwowe) i różnych właściwościach. Przykładem folii jednowarstwowej jest opakowanie dla produktów tekstylnych, a przykładem folii wielowarstwowej opakowanie do chipsów.
- (Mini)saszetki (ang. sachet) – to małe, jednorazowe opakowania elastyczne używane do pakowania produktów takich jak proszki, płyny i porcje jednorazowe. Są one powszechnie stosowane do pakowania kawy rozpuszczalnej, cukru, ketchupu i próbek szamponów.
- Etykiety i rękawy (ang label, sleeves) – opakowania elastyczne obejmują również etykiety i rękawy, które są używane w celu zwiększenia widoczności produktu, zapewnienia informacji o marce lub zaoferowania funkcji zabezpieczających przed manipulacją.
- Blistry (ang. blister) – są to opakowania, które łączą elastyczne opakowanie ze sztywnym podłożem. Są one powszechnie stosowane w przemyśle farmaceutycznym do dostarczania pojedynczych dawek lub do ekspozycji produktów do celów detalicznych. Elastyczna folia, pokrywa produkt i jest zgrzana ze sztywnym podłożem, zwykle wykonanym z tworzywa sztucznego, czasem z tektury.
Zalety i wady
Jak widać powyżej, opakowania elastyczne są wykorzystywane do pakowania bardzo różnorodnych produktów. Wynika to z różnych korzystnych cech tego typu opakowań. Poniżej chciałbym scharakteryzować najważniejsze z nich:
- Lekkość — Opakowania elastyczne cechują się małą masą w odniesieniu do pakowanego produktu, co znacząco ogranicza koszty środowiskowe związane ze spełnieniem funkcji opakowania (mała masa surowca per funkcja, mała masa do transportu). Skutkuje to również redukcją kosztów opakowania produktu.
- Łatwość formowania – istnieje możliwość dostosowania kształtu opakowania elastycznego do różnych kształtów i rozmiarów, co daje wszechstronne możliwości wykorzystania do przechowywania różnych rodzajów produktów i zwiększa wygodę.
- Barierowość – opakowania elastyczne często są wykonane z wielu warstw, gdzie każda z nich może pełnić inne funkcje (łatwość zadruku, zgrzewalność, barierowość dla światła, wody, powietrza, dwutlenku węgla, zapachów (więcej można przeczytać o tym tutaj)). Dzięki tym właściwościom można optymalizować w czas przydatności pakowanych produktów do spożycia
- Elastyczność – cecha ta pozwala ograniczyć przestrzeń potrzebną do transportu, zarówno w transporcie zbiorczym jak i indywidualnym po zakupie produktu.
- Odporność na zniszczenie – ze względu na niewielką grubość, opakowanie zachowuje się jak membrana, dzięki czemu nie pęka (opakowanie nie przenosi momentu zginającego), dodatkowo tworzywa sztuczne cechują się bardzo dobrą odpornością na rozdzieranie (szczególnie bez karbu- nieząbkowane zgrzewy szczególnie ciężko rozerwać).
- Możliwość personalizacji – poprzez wielomateriałowość lub odpowiednie przygotowanie powierzchni możliwy jest zadruk opakowania.
- Możliwość stosowania zamknięć – rozwiązanie ułatwia przechowywanie produktów poprzez zamknięcia klejone lub strunowe ograniczając ryzyko wysypania, lub wydłuża świeżość produktów.
- Funkcje zabezpieczające przed manipulacją – zastosowanie zgrzewów za zamknięciem klejonym/strunowym daje konsumentom pewność co do integralności i bezpieczeństwa produktu.
- Przezroczystość – opakowania elastyczne mogą w wielu konfiguracjach pozostawać przezroczyste, pozwalając klientom zobaczyć kupowany produkt.
Jeżeli jednak spojrzymy szerzej, to niektóre zalety są przyczynami istotnych wad
- Złożoność struktury – możliwość formowania opakowania składającego się z wielu warstw prowadzi do złożoności struktury (od strony fizykochemicznej). Ta złożoność niejednokrotnie ogranicza lub eliminuje możliwość recyklingu opakowań wielomateriałowych. Aktualnie trwa wiele prac nad otrzymywaniem elastycznych opakowań jednomateriałowych o właściwościach barierowych takich jak wielomateriałowe.
- Elastyczność – często opakowania elastyczne są zgniatane, a nie składane, przez co zajmują dużą objętość. Ta zwiększona objętość powoduje, że mniejszą ilość możemy przetransportować za jednym razem (podobnie zresztą jest z kartonami), co w konsekwencji ogranicza opłacalność recyklingu.
- Zanieczyszczenia – Opakowania elastyczne (np. woreczki) mogą być zanieczyszczone resztkami produktów płynnych (tubki z musami, opakowania typu refill) i stałych (opakowania po chipsach), co utrudnia ich recykling bez intensywnego czyszczenia, a to zwiększa złożoność i koszty procesu recyklingu.
- Mały udział w strumieniu odpadów – opakowania elastyczne stanowią mniej niż 5% całego strumienia opakowań z tworzyw sztucznych (o łącznej rocznej masie 650 tys. ton), co bez odpowiedniego systemu zbiórki ogranicza opłacalność recyklingu (tak, po drugiej stronie komuś musi się opłacać, odzyskać surowiec)
- Niejednorodność strumienia odpadów – tak jak odpady szklane, karton czy butelki PET mają w przybliżeniu stałe właściwości mechaniczne i przetwórcze, tak opakowania elastyczne mają bardzo różnorodne właściwości ze względu na wspomnianą wcześniej złożoność struktury. Utrudnia to znacząco proces sortowania i uzyskanie rentowności dla procesu recyklingu. Dodatkową barierą jest rozmiar tych opakowań- zwykle są one małe, przez co wymykają się z procesu sortowania, zanim na dobre się on rozpocznie.
- Brak infrastruktury w skali do recyklingu opakowań elastycznych – w Polsce istnieją zakłady, które mogą przetwarzać opakowania elastyczne, jednak ze względu na trudno dostępny surowiec nie istnieją duże moce przetwórcze, które zapewniłyby recykling większości opakowań tego rodzaju wprowadzanych na rynek.
Z jednej strony mamy dużo zalet związanych z aspektami użytkowymi, a z drugiej strony występują istotne trudności związane z zagospodarowaniem odpadu. W związku z powyższym powstają hasła, że takie rozwiązania nie mogą być ekologiczne, skoro nie trafiają na dużą skalę do recyklingu. Tutaj należałoby się przyjrzeć liczbom, żeby móc zabrać jakikolwiek głos w tej dyskusji. Postanowiłem zaprezentować kilka analiz cyklu życia (LCA) obejmujących nie tylko ślad węglowy opakowań elastycznych w porównaniu do innych typów opakowań, ale również inne wskaźniki środowiskowe (tam, gdzie było to możliwe).
Analiza LCA
W ocenie śladu środowiskowego wykorzystano 3 opracowania:
- Bukowski T., Richmond M., A Holistic View of the Role of Flexible Packaging in a Sustainable World, The Flexible Packaging Association 2018
- Krueger M., Kauertz B., Mayer C., Life Cycle Assessment of Packaging Systems for Enteral Nutrition Products: Multilayer Pouch and High-Density Polyethylene Bottle, Journal of Applied Packaging Research
- Raport IFEU dla Tetrapak dla rynku polskiego
W pierwszym źródle przedstawiono porównanie opakowań elastycznych z alternatywami ze sztywnych tworzyw sztucznych, stali oraz szkła w opakowaniach do takich produktów jak:
- kawa mielona (saszetka, puszka stalowa, pudełko HDPE),
- olej silnikowy (saszetka, butelka HDPE),
- żywność dla dzieci (tubka, sztywne opakowanie z tworzyw z warstwą aluminium, słoik),
- płyn do prania (saszetka, butelka PET),
- żwirek dla kota (worek, karton z warstwą PET, pudełko PP),
- sok (saszetka, karton do płynnej żywności, butelka PET).
Raport 1
Analiza obejmowała zakres od kołyski do bramy (bez wpływu końca życia na ślad węglowy). Ocenie podlegało zużycie paliw kopalnych [MJ], ślad węglowy [kg CO2e], konsumpcja wody [l], stosunek masy opakowania do masy produktu, ilość kg opakowania w przeliczeniu na tonę zapakowanego produktu. Jednostką funkcjonalną była tona zapakowanego produktu.
| Format | Konsumpcja paliw kopalnych [MJe] | Ślad węglowy [kgCO2e] | Konsumcja wody [l] | Stosunek produktu do opakowania | Ilość opakowania trafiającego do składowania wg USA [g/1000 kg produktu] | |
| Mielona kawa | Stojący woreczek | 6654 | 353 | 1011 | 96:4 | 40294 |
| Puszka stalowa | 36809 (+453%) | 2763 (+683%) | 17238 (+1605%) | 67:33 | 163122 (+304%) | |
| Kanister HDPE | 41130 (+518%) | 1678 (+376%) | 3164 (+213%) | 83:17 | 142063 (+252%) | |
| Olej silnikowy | Stojący woreczek z wyposażeniem | 45274 | 1 | 44986 | 96:4 | 26301,000 |
| Butelka HDPE(+173%) | 38,58 (+173%) | 1,52 (+153%) | 6,33 (+513%) | 94:6 | 45501 (+73%) | |
| Żywność dla dzieci | Stojący woreczek z wyposażeniem | 0,735 | 0,031 | 0,075 | 94:6 | 68142 |
| Termoformowana tuba (+7%) | 0,7832 (+7%) | ,03305 (+7%) | ,04587 (-38%) | 92:8 | 89381 (+31%) | |
| Słoik szklany (+99%) | 1,46 (+99%) | ,1245 (+302%) | 1,05 (+1294%) | 56:44 | 510513 (+649%) | |
| Proszek do prania | Stojący woreczek ze struną | 77 | 45202 | 5 | 98:2 | 21209 |
| Sztywny pojemnik PET(+504%) | 463,68 (+504%) | 25,60 (+726%) | 37,98 (+660%) | 89:11 | 82486 (+289%) | |
| Żwirek dla kota | Stojący worek | 2248 | 125,4 | 182 | 99:1 | 8941 |
| Karton barierowy (+504%) | 3812 (+504%) | 540,46 (+331%) | 6684 (+3573%) | 93:7 | 82015 (+817%) | |
| Sztywne wiaderko(+1429%) | 34371 (+1429%) | 1373,85 (+996%) | 2676 (+1370%) | 89:11 | 111610 (+1148%) | |
| Napój | Woreczek do picia | 88736 | 4652 | 12108 | 97:3 | 27734,000 |
| Karton kompozytowy (+7%) | 95250 (+7%) | 5967 (+28%) | 71685 (+492%) | 96:4 | 42126 (+52%) | |
| Butelka PET (+58%) | 140231 (+58%) | 7319 (+57%) | 9738 (+137%) | 96:4 | 34290 (+24%) | |
| Puszka aluminiowa (+211%) | 275766 (+211%) | 27105 (+483%) | 91812 (+658%) | 95:5 | 25388 (-8%) | |
| Butelka szklana(+268%) | 326690 (+268%) | 25612 (+451%) | 209809 (+1633%) | 65:35 | 364169 (+1213%) |
Na podstawie powyższej tabeli można stwierdzić, że poza nielicznymi przypadkami (konsumpcja wody dla opakowania do żywności dla dzieci, składowanie dla napoju) opakowanie elastyczne w zasadzie zawsze wygrywa we wskazanych kategoriach i to zazwyczaj o kilkaset procent. Nie zostały tutaj uwzględnione pozostałe wskaźniki środowiskowe oraz należy zwrócić uwagę, że obliczenia zostały przeprowadzone dla USA (co ma znaczenie w przypadku składowania i recyklingu). Dodatkowo analizy te obejmują zakres od kołyski do bramy, co w przypadku opakowań szklanych, aluminiowych oraz stalowych może dać istotnie lepszy wynik (zależnie od metody alokacji na końcu życia).
Raport 2
W drugiej pracy przedstawiono porównanie opakowania elastycznego z opakowaniem sztywnym z HDPE (dla opakowań o różnej gramaturze dostępnych na analizowanym rynku). W analizie uwzględniono zakres od kołyski do grobu (razem z opakowaniami zbiorczymi i transportem), z uwzględnieniem końca życia opakowania (na drodze składowania lub spalania oraz 15% recyklingiem) dla dwóch pojemności – 500 ml i 1000 ml. Obliczenia obejmowały takie aspekty jak ślad węglowy, eutrofizacja wodna i lądowa, zakwaszenie, powstawanie utleniaczy fotochemicznych, pyły zawieszone, całkowite zapotrzebowanie na energię.
| Wskaźnik środowiskowy | Woreczekwielowarstwowy | Butelka HDPE(wart. min.) | Butelka HDPE(wart. max.) |
| Zmiana klimatu (ślad węglowy) | 0,24 | 0,30 | 0,35 |
| Eutrofizacja wodna | 0,06 | 0,08 | 0,10 |
| Eutrofizacja lądowa | 0,07 | 0,08 | 0,09 |
| Zakwaszenie | 0,59 | 0,76 | 0,90 |
| Formowanie utleniaczyfotochemicznych | 0,61 | 0,80 | 1,11 |
| Pyły zawieszone | 0,56 | 0,72 | 0,86 |
| Skumulowane zapotrzebowaniena energię (nieodnawialne) | 4,50 | 6,98 | 9,05 |
| Wskaźnik środowiskowy | Woreczekwielowarstwowy | Butelka HDPE(wart. min.) | Butelka HDPE(wart. max.) |
| Zmiana klimatu (ślad węglowy) | 0,24 | 0,31 | 0,39 |
| Eutrofizacja wodna | 0,05 | 0,07 | 0,09 |
| Eutrofizacja lądowa | 0,07 | 0,07 | 0,09 |
| Zakwaszenie | 0,53 | 0,67 | 0,77 |
| Formowanie utleniaczyfotochemicznych | 0,58 | 0,74 | 1,04 |
| Pyły zawieszone | 0,51 | 0,65 | 0,75 |
| Skumulowane zapotrzebowaniena energię (nieodnawialne) | 3,95 | 6,06 | 7,76 |
| Wskaźnik środowiskowy | Woreczek wielowarstwowy | Butelka HDPE (wart. min.) | Butelka HDPE (wart. max.) |
| Zmiana klimatu (ślad węglowy) | 0,17 | 0,21 | 0,28 |
| Eutrofizacja wodna | 0,05 | 0,06 | 0,08 |
| Eutrofizacja lądowa | 0,05 | 0,06 | 0,07 |
| Zakwaszenie | 0,40 | 0,53 | 0,69 |
| Formowanie utleniaczy fotochemicznych | 0,44 | 0,58 | 0,93 |
| Pyły zawieszone | 0,38 | 0,50 | 0,66 |
| Skumulowane zapotrzebowanie na energię (nieodnawialne) | 3,35 | 4,97 | 7,34 |
| Wskaźnik środowiskowy | Woreczek wielowarstwowy | Butelka HDPE (wart. min.) | Butelka HDPE (wart. max.) |
| Zmiana klimatu (ślad węglowy) | 0,17 | 0,23 | 0,31 |
| Eutrofizacja wodna | 0,03 | 0,05 | 0,07 |
| Eutrofizacja lądowa | 0,04 | 0,05 | 0,07 |
| Zakwaszenie | 0,35 | 0,46 | 0,58 |
| Formowanie utleniaczy fotochemicznych | 0,42 | 0,54 | 0,88 |
| Pyły zawieszone | 0,35 | 0,43 | 0,58 |
| Skumulowane zapotrzebowanie na energię (nieodnawialne) | 2,97 | 4,32 | 6,26 |
W analizowanym zastosowaniu niezależnie od wielkości opakowania oraz końca życia we wszystkich analizowanych kategoriach oddziaływania opakowanie sztywne było bardziej obciążające zazwyczaj o kilkadziesiąt, do nawet 100% (w pojedynczych przypadkach wyniki były porównywalne)
Raport 3
W ostatnim przypadku chciałbym przedstawić opracowanie przygotowane przez tę samą organizację, co powyższe obliczenia dla firmy Tetrapak. Jest to bardzo szczegółowy raport skupiający się na aspekcie śladu węglowego w całym cyklu życia opakowania (od kołyski do grobu) dla różnych zastosowań. Na stronie firmy można znaleźć opracowania uśrednione dla Europy oraz wyniki specyficzne dla poszczególnych krajów, w tym Polski. Z niniejszego raportu chciałbym posłużyć się dwoma wykresami, w których opakowanie Tetrapak zostało zestawione z alternatywami, w tym z opakowaniem elastycznym.
Wykresy te przedstawiają rezultaty dla dwóch różnych poziomów alokacji. Alokacja ta obejmuje w tym wypadku, komu należy przypisać korzyści środowiskowe związane z recyklingiem i odzyskiem energii. Obliczenia zakładają 50% oraz 100% alokację na rzecz producenta opakowania, co w przypadku części norm jest nieprawidłowym podejściem, ponieważ zgodnie z tamtejszymi zasadami wszystkie emisje są przypisywane zanieczyszczającym, a korzyści temu, kto dany surowiec przetworzy ponownie. W przypadku kartonów do płynnej żywności założenie jest o tyle zrozumiałe, że branża inwestuje w rozwiązania rozwijające potencjał recyklingowy tego formatu opakowań. Gdybyśmy założyli alokację na poziomie 0%, to w zasadzie opakowanie kartonowe (do płynnej żywności) będzie mieć niemal identyczne emisje jak opakowanie elastyczne (przy powyższych założeniach).
Oczywiście w tym miejscu musimy zwrócić uwagę na koniec życia. Opakowania elastyczne wciąż stanowią podstawę do produkcji paliwa alternatywnego, przez co mają niewielką szansę trafić do recyklingu. Ich zagospodarowanie w taki sposób powoduje, że wskaźniki emisji rosną. Można i należy podejmować wysiłki, by opakowania te były jak najlepiej sortowane u źródła, a następnie odseparowywane w procesie profesjonalnego sortowania w instalacjach komunalnych, mając zwłaszcza na uwadze zbliżające się regulacje, związane z koniecznością zbudowania systemu w skali dla każdego rodzaju opakowań, które po 2030 r. trafiać będą na europejski rynek. Takie działania są realizowane póki co w formie projektów, takich jak ReFlex (www.projektreflex.pl) ale bez zbudowania masy krytycznej, czyli szerokiego porozumienia lub współdziałania znaczącej części przemysłu wykorzystującego opakowania elastyczne, skali zbudować się po prostu nie da.
Wnioski
Podsumowując tę część rozważań- zarówno w kategorii śladu węglowego jak i innych wskaźników opakowania elastyczne mają naprawdę mały ślad środowiskowy. Oczywiście należy zawsze zwracać uwagę na cały cykl życia opakowań oraz zawartość recyklatu, ponieważ w niektórych przypadkach (np. aluminium, stal) te wielkości mają istotne znaczenie (oczywiście zależnie od alokacji).
PPWR
Nadchodząca regulacja PPWR (ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, zmieniająca rozporządzenie (UE) 2019/1020 i dyrektywę (UE) 2019/904 oraz uchylające dyrektywę 94/62/WE ) narzuca na Państwa UE redukcję ilości odpadów opakowaniowych o 5/10/15% do roku 2030/2035/2040 w przeliczeniu na 1 mieszkańca. W tej sytuacji wykorzystanie opakowań elastycznych cechujących się najmniejszą masą w porównaniu do opakowań alternatywnych dla tego samego produktu może wyraźnie ten parametr poprawić. Dyrektywa narzuca również zwiększenie zawartości recyklatu w częściach opakowań z tworzyw sztucznych- musi to być recyklat pokonsumencki. Jest to temat trudny z perspektywy właściwości mechanicznych (aktualnie znam firmy, które tego typu surowiec dostarczają), bo z perspektywy technologii opakowania elastyczne świetnie sobie z jego wykorzystaniem poradzą. W przypadku opakowań z tworzyw sztucznych do kontaktu z produktami wrażliwymi (z wyjątkiem butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje) konieczne będzie osiągnięcie zawartości recyklatu w opakowaniu rzędu 10/50% w roku 2030/2040. Dodatkowo zostaje wprowadzony obowiązek ustanowienia systemów zwrotów oraz selektywnej zbiórki wszystkich odpadów opakowaniowych.
To powoduje, że projekty takie jak Reflex mają sens i przygotowują branże na nadchodzące zmiany w legislacji.
Projekt ReFlex
Projekt ReFlex (www.projektreflex.pl) to inicjatywa skupiona na zbiórce i recyklingu lekkich, elastycznych opakowań z tworzyw sztucznych. Poprzez odpowiednie gromadzenie i segregację tych opakowań możliwe jest nadanie im „drugiego życia”. Z odzyskanych surowców tworzone są nowe produkty, które znajdują zastosowanie m.in. w budownictwie i przemyśle meblarskim.
Projekt ReFlex został zainicjowany przez firmy Nestle Polska oraz PepsiCo Polska i stanowi przedsięwzięcie skupione na odpadach opakowaniowych pochodzących z produktów konsumenckich. Główne cele projektu obejmują trzy filary skutecznej gospodarki odpadami opakowaniowymi: edukację mieszkańców w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami elastycznymi, zwiększenie poziomu recyklingu tych odpadów oraz wsparcie rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym.
W ramach projektu wysortowane opakowania elastyczne po odpowiednim przygotowaniu trafiają do właściwego recyklera, gdzie są oczyszczane, jeśli to konieczne, i przetwarzane w procesie recyklingu, który prowadzi do uzyskania surowca wtórnego, czyli recyklatu. Z recyklatu powstają następnie nowe produkty, takie jak płyty wygłuszeniowe, elementy konstrukcyjne wykorzystywane w przemyśle meblarskim czy alternatywa dla płyt OSB.
Recykling chemiczny
Proces recyklingu chemicznego jest pewnym remedium dla wielomateriałowych opakowań z tworzyw sztucznych. Poprzez wykorzystanie katalizatorów oraz ew. wysokiej temperatury i ew. ciśnienia (zależnie od metody) przeprowadzany jest rozkład polimerów stanowiących podstawowy budulec tworzyw sztucznych do związków małocząsteczkowych. W zależności od zastosowanej metody recyklingu chemicznego może się ona cechować większą (depolimeryzacja enzymatyczna – można o niej przeczytać tutaj) lub mniejszą (piroliza) selektywnością, dzięki czemu łatwiej odseparować poszczególne frakcje. Z drugiej strony technologie o mniejszej selektywności tworzą po prostu mieszaninę związków małocząsteczkowych, które można następnie wykorzystać do ponownej syntezy tworzyw sztucznych lub w innych obszarach inżynierii chemicznej. Recykling chemiczny rozwiązuje problem zanieczyszczeń oraz pozwala również odzyskać dodatki do tworzyw sztucznych lub wyeliminować je ze strumienia. Ograniczeniem tej metody recyklingu jest przede wszystkim stan rozwoju techniki – dużo się o tej technologii mówi, ale niewiele jest działających instalacji na świecie. Dodatkowo są to instalacje zużywające istotne ilości energii (zależnie od technologii procesy depolimeryzacji mogą trwać długo i być przeprowadzane w temperaturach sięgających nawet 500 stopni Celsjusza), przez co ważne jest spojrzenie całościowo na proces. Niemniej jest to technologia, której rozwojowi warto się przyglądać.
Na dzień dzisiejszy opakowania elastyczne są najchętniej spalane w spalarniach lub cementowniach, stanowią składnik paliwa alternatywnego (RDF). Wynika to często z małego rozmiaru opakowań elastycznych (wtedy stanowią tzw. frakcję podsitową) oraz z niejednorodności materiałowej (nie ma co z tym zrobić, a surowiec ma wysoką kaloryczność). W przypadku ujednorodnienia strumienia opakowań elastycznych (poprzez pójścia w kierunku dodatki funkcjonalne niezaburzające pozostałych właściwości reologicznych i mechanicznych lub kosztem ograniczenia ich funkcjonalności) istnieje szansa, na zwiększenie poziomu odzysku – wtedy byłyby przetwarzane razem z konwencjonalnymi foliami. Oczywiście nie jest to rozwiązanie idealne, bo taka folia będzie mieć spore ograniczenia w kontekście zastosowań (gorsze właściwości materiałowe).
Co można zrobić?
Ważnym krokiem jest dostosowanie opakowań do recyklingu. W tym celu z pomocą przychodzi organizacja RecyClass, która wskazuje jakie wymagania musi spełnić opakowanie, żeby faktycznie nie zanieczyszczało strumienia odpadów. Na stronie (tutaj) można znaleźć wytyczne dla poszczególnych rodzajów opakowań (w przypadku opakowań giętkich są wytyczne dla polietylenu oraz polipropylenu). Do wybranych wymagań wchodzi skład, rodzaje warstw i dodatków funkcjonalnych, wymiary opakowania, rodzaj zadruku i jego powierzchnia. Korzystając z tych wskazówek możliwe jest poprawienie przydatności opakowań giętkich do recyklingu.
Podsumowanie
W niniejszym artykule bardzo szeroko omówiono tematykę opakowań elastycznych. Są to opakowania cechujące się dobrymi właściwościami użytkowymi przy niewielkiej masie i niewielkim obciążeniu dla środowiska, niemniej recykling stanowi tutaj poważne wyzwanie. Myślę, że nadchodzące lata wspierane przez regulacje (takie jak PPWR) sprawią, że wady tych rozwiązań zostaną wyeliminowane, co zdecydowanie ograniczy ich wpływ na środowisko.
Literatura
- [1] Bukowski T., Richmond M., A Holistic View of the Role of Flexible Packaging in a Sustainable World, The Flexible Packaging Association 2018
- [2] Krueger M., Kauertz B., Mayer C., Life Cycle Assessment of Packaging Systems for [3] Enteral Nutrition Products: Multilayer Pouch and High-Density Polyethylene Bottle, Journal of Applied Packaging Research
- [4] Raport IFEU dla Tetrapak dla rynku polskiego
- [5] https://recyclass.eu/recyclability/design-for-recycling-guidelines/
- [6] https://maruszkin.pl/wp-content/uploads/2023/03/projekt-ppwr.pdf
- Zdjęcie wygenerowane z wykorzystaniem DALL-E 3
