Wprowadzenie
Opakowania do żywności odgrywają kluczową rolę w zachowaniu świeżości i bezpieczeństwa produktów, co jest niezaprzeczalnym atutem dla konsumentów na całym świecie. Jednakże, opakowania te mogą mieć również negatywne skutki, zarówno dla zdrowia ludzi, jak i dla środowiska, co jest powodem do zmartwienia. W ostatnich czasach, wiele badań naukowych zostało przeprowadzonych na temat obecności substancji per- i polifluoroalkilowych (PFAS) w materiałach mających kontakt z żywnością. Badacze analizują, w jaki sposób te substancje przenikają do żywności i środowiska naturalnego, oraz jakie mogą mieć potencjalne skutki dla zdrowia dzieci. PFAS są związkami chemicznymi, które są szeroko stosowane w przemyśle ze względu na swoje właściwości odpychające wodę i tłuszcz. Jednakże, ich trwałość i zdolność do akumulacji w organizmach żywych sprawiają, że stanowią one zagrożenie dla zdrowia ludzkiego i ekosystemów.
PFAS w artykułach mających kontakt z żywnością
Jak możecie przeczytać w innym moim artykule: (https://eko-logicznie.com/teoria/toksyczne-opakowania-papierowe-do-zywnosci-pfas/)
PFAS można znaleźć w wielu produktach, z którymi żywność ma kontakt, takich jak kubki, talerze czy nawet słomki. Niepokojące jest to, że te chemikalia mogą przenikać z opakowań do jedzenia, zwiększając ryzyko dla naszego zdrowia. Dodatkowo, badania wskazały, że PFAS obecne są nawet w niektórych olejach spożywczych czy wodzie pitnej. Co więcej, „kompostowalne” opakowania mogą zanieczyszczać kompost, zagrażając wodzie i roślinom. Szczególnie niepokojące są doniesienia o wpływie PFAS na zdrowie dzieci. Wszystko to podkreśla, jak ważne jest ograniczenie naszej ekspozycji na te szkodliwe związki.
W badaniach opublikowanych w sierpniu 2023 roku naukowcy zbadali obecność PFAS w 47 artykułach mających kontakt z żywnością zebranych z 17 francuskich restauracji szybkiej obsługi. Wyniki wykazały, że trzy PFAS były obecne we wszystkich analizowanych próbkach, podczas gdy tylko dwa analizowane związki nie zostały wykryte w żadnej próbce. Inne badania wykazały obecność jedenastu PFAS w próbkach z Chin, podczas gdy w próbkach z Hiszpanii wykryto tylko dwie substancje w bardzo niskich stężeniach.
Analiza przeprowadzona na 29 różnych marek słomek dostępnych w Belgii wykazała, że związki PFAS były obecne we wszystkich rodzajach słomek, z wyjątkiem tych wykonanych ze stali nierdzewnej. Badacze doszli do smutnego wniosku, że tzw. słomki „ekologiczne”, wykonane z papieru czy bambusa, niekoniecznie stanowią bardziej zrównoważoną alternatywę dla tradycyjnych słomek plastikowych.
Kolejna analiza, tym razem trzech próbek kompostu wyprodukowanego z produktów oznaczonych jako „kompostowalne”, oraz próbki obornika, wykazała obecność co najmniej 12 spośród 28 analizowanych związków PFAS. Naukowcy zaniepokojeni tymi wynikami doszli do wniosku, że jednorazowe naczynia oznaczone jako kompostowalne mogą w rzeczywistości przyczyniać się do zanieczyszczenia kompostu PFAS.
Przegląd dostępnej literatury na temat obecności PFAS w olejach spożywczych ujawnił zróżnicowanie źródeł PFAS w tych produktach i podkreślił konieczność opracowania „szybszych, prostszych i bardziej efektywnych metod analitycznych” do badania PFAS. Podkreślono także potrzebę oceny poziomów ekspozycji na PFAS, które są uznawane za bezpieczne dla ludzi.
Bazy danych
W maju 2022 roku, w czasopiśmie Critical Reviews in Food Science and Nutrition, pojawił się artykuł opisujący nową bazę danych – FCCmigex. To narzędzie gromadzi wszystkie informacje na temat chemikaliów, które mogą przenikać do żywności z materiałów, z którymi mają kontakt. Baza została stworzona przez zespół badaczy z Food Packaging Forum (FPF) i ich kolegów z ośmiu uniwersytetów. Przeanalizowali oni ponad 1200 badań naukowych, co pozwoliło na zebranie informacji na temat ponad 3000 różnych chemikaliów i 22 000 wpisów do bazy danych. Dzięki interaktywnemu narzędziu na stronie FPF, każdy może przeszukać bazę danych FCCmigex, aby znaleźć informacje na temat konkretnych chemikaliów, materiałów mających kontakt z żywnością i powiązanych zagadnień.
Wszystkie chemikalia w bazie danych były badane pod kątem obecności w materiałach mających kontakt z żywnością oraz możliwości przenikania do żywności w realnych warunkach. To sprawia, że ryzyko ekspozycji ludzi na te substancje jest wysoce prawdopodobne. Co ważne, tylko jedna trzecia badanych chemikaliów była wcześniej znana jako używana w produkcji materiałów mających kontakt z żywnością. Aż 60% badań dotyczyło tworzyw sztucznych, w których wykryto prawie 2000 różnych chemikaliów.
Mimo że baza FCCmigex zawiera dużo informacji o dobrze przebadanych chemikaliach, takich jak bisfenole, ftalany i PFAS, to znajdują się w niej również setki substancji, o których wiadomo bardzo mało na temat ich użycia i zachowania migracyjnego. Te dane są kluczowe do określenia ryzyka dla zdrowia ludzi.
W listopadzie 2020 roku opublikowano już inną bazę danych, FCCdb, która zawiera przegląd chemikaliów celowo używanych w kontaktach z żywnością i ich potencjalnych zagrożeń. Obydwie bazy danych, FCCmigex i FCCdb, razem stanowią kompendium wiedzy na temat znanych chemikaliów w kontaktach z żywnością.
Wpływ na zdrowie spowodowany przez PFAS
PFAS to związki chemiczne, które ostatnio przyciągają uwagę ekspertów, zwłaszcza w Azji. Problem polega na tym, że w wielu krajach azjatyckich brakuje odpowiednich przepisów prawnych dotyczących tych substancji. Co więcej, PFAS mogą wpływać na zdrowie ludzi – od matek, przez niemowlęta, aż po dzieci. Te związki mają potencjalny wpływ na układ krążenia, odporność i rozwój mózgu. Istnieją też obawy o zwiększone ryzyko zachorowania na raka. Na szczęście naukowcy pracują nad technologiami, które pozwolą skutecznie usuwać PFAS z różnych środowisk. Jest to temat trudny, ale ważny dla każdego z nas.
Szacuje się, że roczne koszty związane z PFAS sięgają 16 bilionów euro. To ogromna kwota, która obejmuje koszty leczenia zdrowotnego i usuwania PFAS ze środowiska.
W 2023 roku, eksperci z Towarzystwa Endokrynologicznego przygotowali raport o chemikaliach w tworzywach sztucznych, które mogą wpływać na nasze zdrowie. Najbardziej znaną z nich jest PFAS, ale nie tylko ona budzi obawy. Problemem są też ftalany, bisfenol A i inne. Z powodu tych substancji możemy ponosić ogromne koszty zdrowotne i ekonomiczne. Aby znaleźć rozwiązanie tej kwestii, w Paryżu odbyły się ważne negocjacje dotyczące tworzyw sztucznych na skalę światową.
Alternatywy
Szukając bezpiecznych zamienników dla szkodliwych PFAS, firmy Zume i Solenis postanowiły podjąć się inicjatywy. W 2021 roku ogłosiły, że udostępniają za darmo informacje na temat produkcji swoich innowacyjnych opakowań do żywności, które nie zawierają PFAS. W ciągu ostatniego roku stworzyły talerze, miski i inne opakowania z włókien, które są biodegradowalne w ciągu 90 dni. Co ważne, te opakowania są odporne na tłuszcz i wodę, nawet w wysokich temperaturach. Decyzją udostępnienia tych rozwiązań chcą zachęcić innych producentów do eliminowania szkodliwych chemikaliów. Choć takie inicjatywy są pozytywnie odbierane, istnieje potrzeba dokładnych testów bezpieczeństwa dla nowych produktów.
Martin Scheringer (profesor, oraz starszy naukowiec i lider grupy w ETH Zürich) zwraca uwagę, że nawet jeśli zdecydujemy się nie używać PFAS, to inne trwałe chemikalia wciąż będą obecne w naszym życiu. Uważa, że potrzebujemy zmian w sposobie, w jaki oceniamy i regulujemy chemikalia – nie tylko te związane z PFAS. Twierdzi, że stworzenie bezpiecznych alternatyw dla tych substancji jest całkowicie możliwe. Wystarczy współpraca chemików, naukowców, projektantów i innych ekspertów. Kluczem jest też zaangażowanie osób, które na co dzień korzystają z tych chemikaliów.
Podsumowanie
Podsumowując, nawet gdy sięgniemy po opakowania oznaczone jako „ekologiczne” czy „kompostowalne”, możemy nieświadomie spotkać się z obecnością PFAS. Te chemikalia, ukryte w różnych materiałach mających kontakt z żywnością, mogą przenikać do naszego jedzenia, zanieczyszczać środowisko i wpływać na nasze zdrowie. Naukowcy z całego świata analizują skalę tego problemu, badając jak PFAS migrują i jakie są ich skutki dla ludzi i natury. Ich prace wskazują na pilną potrzebę wprowadzenia bardziej rygorystycznych regulacji i dokładniejszych metod badawczych. Jest też wyraźne zapotrzebowanie na dalsze badania nad wpływem PFAS na zdrowie człowieka i ekosystemy.
